تأثیرهای آسیب دیدگی وناتوانی اغلب به سبب برخوردهای قالبی و… سنتی دربارۀ افراد ناتوان بیشتر می شود ممکن است به کاهش توان موردانتظار ودرپیش گرفتن سیاست هایی که اجازه بروز همه توان های سالمندان رانمی دهد،منتهی شود.[۱۵]
ازاشکال تعرض جسمی نسبت به سالمندان می توان موارد ذیل رابرشمرد:حمله ورشدن بایک شئ،کتک زدن،ضربه زدن،هل دادن،سیلی زدن،لگدزدن، سوزاندن،قراردادن فرد سالمند دریک فضای خیلی گرم یاسرد،دادن غذای غیربهداشتی،مرگ قتل عمد،شکستگی ها،محروم کردن فرد سالمند ازوسایل مانند عینک یاسمعک،ندادن دارو،داروی نامناسب.
درقوانین ومقررات کیفری ایران همان گونه که درمباحث بعدی به تفصیل توضیح داده خواهد شد فقط می توان به بند ج ماده ۲۰۶ وبند ج ماده ۲۷۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۰،هم اکنون بند ۳ ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی جدید مصوب ۱۳۹۲[۱۶] جایگزین آن شده است اشاره کرد که نشانگر نوعی حمایت کیفری از سالمندان درقبال سوء استفاده جسمانی است والبته درانگلستان هم میتوان فقط به ماده ۵ وبندهای آن از قانون خشونت خانوادگی،جرم بزه دیدگان ۲۰۰۴ اشاره کرد بنا به صراحت بندها این ماده اشخاص پیر جز ویکی از دسته های اشخاص آسیب پذیر تلقی می‌شوند.
ازدیگریافته‌هایی که باموضوع سالمند آزاری ارتباط پیدا می‌کند به بحث سلامت فیزیکی سالمندان باز می‌گردد.در این میان،برخی از سالمندان بیشتر درمعرض خطر سوء تغذیه اند،ازجمله سالمندانی که ازنظر فیزیکی ازاجتماع جدا افتاده اند یا افرادی که تنها زندگی می‌کنند به ویژه کسانی که همسرخودرا به تازگی از دست داده وبه لحاظ اجتماعی جدا از دیگران اند،سالمندانی که اختلال های حسی یامغزی دارند یادچار بیماری‌های سیستمی مزمن اند و افرادی که بسیار پیر و فقیرند.برای نمونه،تحقیقی درمورد ۱۷۰ سالمند درتهران نشان داد که نیمی از سالمندان دچارفقر غذایی بوده وکمبود انرژی داشتند.یافته های این بررسی حاکی ازآن است که سالمندان تحت مطالعه ازحیث بیشتر مواد مغذی کمبود داشته ودرخطر بالای کمبودهای تغذیه ای وعدم تعادل اند.[۱۷]
درهرصورت،باشناسایی عوامل خطر بروز سوء تغذیه در این دوران که دربرگیرندۀ بیماری‌ها،تغذیه نامناسب،از دست دادن دندان ها،مشکلات اقتصادی- اجتماعی- مصرف داروهای مختلف وکاهش یا افزایش وزن است،میتوان برای حفظ وارتقای سلامت سالمندان برنامه ریزی های بهتری ارائه کرد.زیرا اگرنیازهای تغذیه ای سالمندان پاسخ مناسبی داده نشودوبرای پیش گیری یادرمان مشکلات آنان اقوامی بعمل نیاید،زندگی برآنان به گونه ای فرایند مشکل تر خواهد شد که خود می‌تواند زمینه بروز آنچه سالمندآزاری خوانده می شود علیه آنان را هموارترسازد.
درنهایت،به منظور حفظ حداکثرظرفیت کارکردی درسراسر زندگی وارتقای مشارکت سالمندان ناتوان موارد ذیل ضروری می‌باشند:
سیاست هاوبرنامه های هماهنگ کننده ای که باافراد ناتوان سروکار دارند؛سالمندان مبتلا به ناتوانی توجه نمایند-عندالزوم اتخاذ سیاست های ملی متناسب باجنس وسن و نقشه هاوبرنامه هایی برای درمان ناتوانی ها،تدابیر لازم جهت اتخاذ خدمات توان بخشی جسمی وروانی برای سالمندان ناتوان-ارتقای برنامه های مردمی برای ارائه آموزش درجهت عوامل ناتوانی واطلاع رسانی دربارۀ شیوه پیش گیری ازآنها درتمام طول عمر-ایجاد محیط های مناسب ومکانهای عمومی وتسهیلات رفت وآمدودیگرخدمات موردنیاز که به سالمندان ناتوان درجهت پیشگیری از بروز ناتوانی آنان کمک می‌کند-اتخاذ تدابیر لازم جهت فراهم کردن خدمات توان بخشی و مراقبت های مناسب وفناوری های کمک کننده برای تمام سالمندان ناتوان
گفتاردوم:تعرض روحی- روانی
سالمندان ازجهت عاطفی وروانی دارای مشکلاتی هستند.زیرا توانایی ذهنی وروانی یعنی هوش و حافظه سالمندان در این دوره کاهش می یابد۱٫از این رو نیازمند توجه و مراقبت ویژه هستند
سوء استفاده عاطفی- روانی از سالمندان را می توان چنین تعریف کرد«هر گونه رفتار خشونت آمیزی که باعث ایجاد آسیب روانی وعاطفی به سالمندان شود.»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱- نوابی نژاد،(شکوه)روان شناختی سالمندان وروشهای ارتقای سلامت روانی آنان،در مجموعه مقالات سالمندی،انتشارات گروه بانوان نیکوکار،تهران،چاپ اول،۱۳۷۹،جلدسوم،ص۱٫
بایداذعان داشت که روان شناسی سالمندی،به منزله یک رشته مطالعاتی جدید،سپس از روان شناسی کودک،در سال ۱۹۹۲ با مطالعه پدیده سالمندی،به عنوان نیمه دوم زندگی مطرح شد وسالها بعد،بر اساس یافته های تحقیقاتی گسترده،جنبه‌های این رشته پیش تر موردبررسی قرار گرفت.[۱۸]
دوره سالمندی مانند دیگر دوره های زندگی به اقتضای رشد سنی وزیستی وتحولات روانی افراد ویژگی ها ومسائل خاص خود رادارد.بی خوابی،فراموشی،کمبود درآمد،بازنشستگی،تنهایی،عدم توانایی تولید مثل،استقلال فرزندان،کاهش سطح انگیزش،تغییر اجباری محل سکونت،از دست دادن عزیزان،افزایش وابستگی به دیگران ونگرش منفی نبست به سالمندان ازجمله مشکلات درخورتوجه در این دوره اند.البته نه تنها افرادبایکدیگر متفاوت اند بلکه هرشخص سالمند به درجاتی تحت تأثیر تغییراتی است که دروی به وجود می‌آید.به عبارت دیگر،سالمندان تفاوت های میان فردی ودرون فردی بسیاری بایکدیگر دارند.
نتایج یک پژوهش انجام گرفته حاکی ازآن است که نیازهای روانی نزدیک ۴۴درصد از سالمندان برآورده نمی شود وهمبستگی معناداری بین عدم برآورده شدن نیازهای روانی باسوء رفتار،غفلت،تجاوز به حقوق وعدم اوقات فراغت مطلوب دربین سالمندان وجود دارد.۲
عدم احساس مسئولیت نسبت به مشکل سالمندآزاری درمیان روان شناسان وروان پزشکان درنوشتگان روان شناسان به وضوح دیده می شود.روان شناسانی که در زمینه بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها مطالعه می‌کنند پرداختن به این مسئله را امرمهمی به حساب نیاوردند درهرصورت تشخیص بالینی نشانه ها وآثار روانی سالمندآزاری روانی،چه درفرد سالمند وچه درمرتکب آزار ضروری است.
فردسالمند بزه دیده آزار روانی احساس محرومیت از حمایت احساس تنهایی،ترس ونداشتن جایگاه مشخص رادارد.
نمونه هایی ازاشکال سوء استفاده روانی وعاطفی نسبت به سالمندان را میتوان به شرح ذیل نام برد: کنترل اعمال پیران،تهدیدسالمندان،رها کردن یافرستادن به خانه سالمندان،سرزنش و تحقیر کردن پیران به منظور سوءاستفاده،تهدید به آسیب یا صدمه،مسخره کردن،نمایشی کردن،ندادن اطلاعات یا دادن اطلاعات غلط،محروم کردن از روابط عاطفی بدون دلیل موجه،مداخله درتصمیمات،فریاد زدن.
درقوانین ومقررات کیفری ایران فقط می توان به ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی ۱۳۷۵(کتاب پنجم) اشاره کرد که نشانگر نوعی حمایت کیفری خاص از سالمندان درقبال سوء استفاده روانی وعاطفی است که درمباحث بعدی به تفصیل شرح آن خواهد گذشت.
بهداشت روان ازمسائل مهم درجهان وازعلت های عمدۀ ناتوانی وکاهنده کیفیت زندگی است.قطعأ مسائل بهداشت روان ازپیامدهای پیش گیری ناپذیر سالمندی نیست ولی افزایش بسیار شمار سالمندان مبتلا به اختلال های روانی را میتوان از سالمندی جمعیت ناشی دانست.
