=m -1)(2-1)
در این رابطه در صورتی تراز تجاری با کاهش ارزش پول داخلی بهبود پیدا می‌کند که مجموع قدرمطلق کشش‌های تقاضای صادرات و واردات بزرگتر از یک باشد۱) <││+│ │(. از طرف دیگر زمانی که کشش‌های عرضه صادرات و واردات کمتر از بی‌نهایت باشد، در آن صورت تاثیر کاهش ارزش پول داخلی بر تراز تجاری به صورت رابطه زیر محاسبه می‌شود:
= + ) (۲ -۲
در این روابط نشانگر نرخ ارز، نشانگر تراز تجاری، و به ترتیب معرف کشش عرضه صادرات و واردات کشور خودی و و کشش تقاضای صادرات کشور خودی و کشش واردات کشور خودی می‌باشند(پیلبم[۹]، ۲۰۰۹ ).
بهمنی اسکویی در سال ۱۹۸۵ استدلال کرد که کشورهایی وجود دارد که با وجود صدق شرایط مارشال- لرنردر مورد آن ها ، تراز تجاریشان در جهت بدتر شدن پیش می‌رفته است. بنابرین، ایشان توصیه کردند که یک سیاست تجاری باید بر پویایی‌های کوتاه‌مدت که بر مسیر زمانی تراز تجاری اثرگذار است، متمرکز گردد.
۲-۳- تاثیر نوسانات نرخ ارز بر صادرات و واردات(ارکان تراز تجاری)
همان طور که قبلا اشاره شد، نرخ ارز متغیری است که بیش از سایر متغیرها با بخش خارجی اقتصاد ارتباط مستقیم و تنگاتنگ دارد و یکی از متغیرهای تاثیرگذار در تعیین قیمت واردات و صادرات می‌باشد. امروزه ارزش پول کشورها نه تنها تحت تاثیر سیاست‌های اقتصادی داخل هرکشور قرار دارد، بلکه نوسانات ارزی در بازارهای جهانی نیز بر ارزش پول و به تبع آن بر تجارت خارجی آن ها مؤثر می‌باشد. اصولا با به هم خوردن ثبات نرخ واقعی ارز و نوسانات مکرر و نااطمینانی مستمر در مقدار واقعی نرخ ارز، روند سرمایه‌گذاری غیرمنطقی شده و تخصیص بهینه منابع امکان‌پذیر نخواهد بود. اضافه بر این، افزایش و تعدد نوسانات نرخ واقعی ارز سبب بالا رفتن قیمت کالاهای قابل مبادله و افزایش خطر پوشش تغییرات پیش‌بینی نشده نرخ واقعی ارز می‌شود(گیورین-رویل،۲۰۰۹).
پس از فروپاشی سیستم نرخ ارز ثابت(نظام برتن وودز)، نرخ ارز نوسانات بیشتری داشته است. از همان زمان، اثر بی‌ثباتی‌های نرخ ارز بر تجارت بین‌الملل، کانون توجه طرفداران دو سیستم نرخ ارز ثابت و شناور بوده است. یکی از دلایل اصلی طرفداران نرخ ارز ثابت در مقابل سیستم نرخ ارز شناور آن است که این سیستم با کاهش دامنه نوسانات نرخ ارز محیط مساعدتری را جهت تولید، تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی فراهم می‌سازد. در حقیقت، بی ثباتی در نرخ ارز موجب بی‌ثباتی در تولید و تجارت خواهد شد. ایشان معتقدند که از زمان ظهور سیستم نرخ ارز شناور، نرخ ارز بی ثباتی‌های زیادی داشته و در طول زمان از میزان تعادلی بلندمدت خود انحرافات زیادی را شاهد بوده است.
طرفداران نرخ ارز ثابت، اظهار نمودند که این نظام از تخصیص نامناسب منابع جلوگیری می‌کند. در نظامی که نرخ‌های ارز می‌تواند تغییرات قابل توجهی داشته باشد، انگیزه های تولید در بخش کالاهای قابل تجارت به طور مداوم تغییر می‌کند. اگر ارزش پول کشور در بازارهای ارز کاهش یابد، ممکن است عوامل تولید از بخش کالاهای غیرقابل تجارت خارج شوند و به بخش کالاهای قابل تجارت روی آورند زیرا تولید کالاهای صادراتی و جانشین واردات اکنون سودآورتراست. عکس حالت بالا نیز قابل تصور است. بنابرین، در صورت بروز نوسانات در نرخ ارز نوعی انتقال دائمی عوامل بین بخش‌ها و عدم استقرار عوامل تولید در بخش پدید می‌آید که در نهایت به زیان اقتصادی منجر می‌شود.
همچنین مخالفین نرخ‌های ارز انعطاف‌پذیر اظهار می‌دارند که تغییرات شدید نرخ ارز به دلیل نیروهای بازار موجب افزایش نااطمینانی در تجارت خارجی بین کشورها می‌شود و حجم تجارت و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را کاهش می‌دهد. در حالت کلی، ریسک‌های متعددی درباره
نوع تولید و توزیع کالاها و نیز انتخاب محل تولید وجود دارد، اما نرخ ارز انعطاف‌پذیر ریسک دیگری را به موارد فوق می‌افزاید. این ریسک اضافی، آن است که نوسانات ارزش پول داخلی نسبت به پولهای خارجی می‌تواند سود را کاهش دهد و یا تمام آن را از بین ببرد. بی ثباتی نرخ ارز به افزایش نااطمینانی منجر می‌شود و از آن طریق به افزایش ریسک فعالیت‌های تجاری و نهایتاً به کاهش حجم تجارت می انجامد. در مقابل، طرفداران سیستم نرخ ارز شناور معتقدند که سیستم نرخ ارز ثابت نمی‌تواند بی‌ثباتی‌های پیش‌بینی نشده را کاهش دهند. به علاوه، شناور بودن نرخ ارز
موجب تسهیل در تعدیل نظام پرداخت‌ها در مقابل شوکهای خارجی می‌شود(کوته[۱۰]،۱۹۹۴).
می توان انتظار داشت که به یکی از دلایل زیر، نوسان پذیری نرخ ارز بر روی تجارت خارجی تاثیر داشته باشد(صمدی،۱۳۸۲).
اگر تاجران ریسک گریز باشند، برای کاهش زیان و یا پرهیز از آن، فعالیت‌های تجاری خود را در صورت نوسان پذیری نرخ ارز کاهش می‌دهند.
نااطمینانی نرخ ارز می‌تواند از راه بی ثباتی نرخ سود و قیمت‌ها، به طور مستقیم بر حجم تجارت اثر بگذارد.
در صورت تداوم نوسان پذیری نرخ ارز طی دوره زمانی بیشتر، تولیدکنندگان داخلی به جای خرید از منابع داخلی به منابع خارجی روی می‌آورند و بنابرین حجم تجارت کاهش خواهد یافت، یا به عبارت دیگر بر اساس مطالعه صندوق بین‌المللی پول، کاهش ارزش ریال در بلندمدت آثار انقباضی و در کوتاه‌مدت آثار انبساطی داشته است.
اگر نرخ ارز نوسانات شدیدی داشته باشد، با توجه به اینکه صادرکنندگان و واردکنندگان به هنگام عقد قرارداد، چشم انداز مشخصی از درآمدها و هزینه های خود برحسب پول ملی ندارند، علی‌رغم مشخص بودن ارزش ارزی کالاهای مذبور در زمان انعقاد قرارداد، به دلیل وجود فاصله زمانی تا هنگام دریافت درآمد صادراتی و یا فروش کالاهای صادراتی، این نوسانات می‌تواند ارزش کالاهای مذبور را(بر حسب پول ملی) به شدت متاثر کرده؛ موجب ضرر و یا سودهای کلان شود. البته این وضعیت بر اساس میزان ریسک‌پذیری فعالان عرصه تجارت کشور و نیز وضعیت بازار داخلی، قابل تغییر است.
حالت اول که با افزایش نوسانات ارز ممکن است رخ دهد این است که برخی از افراد از چرخه تجارت خارج می‌شوند و رفتن به سمت معاملات کم خطرتر و احیانا سودآورتر را ترجیح می‌دهند زیرا این افراد ریسک گریز بوده و تحمل تغییرات آنی در میزان درآمدها یا قیمت‌های ریالی را ندارند. در این صورت حجم مبادلات خارجی کشور کاهش خواهد یافت و موجب تخصیص غیر بهینه منابع می‌شود. از طرفی سرمایه‌گذاران نیز سرمایه های خود را در اموری با ریسک کمتر به کار می‌گیرند. به طور خلاصه، هرچه دست اندرکاران تجارت خارجی کشور ریسک گریزتر باشند و سهم تجارت خارجی در تولید ناخالص ملی بیشتر باشد، این نوسانات تاثیر بیشتری در جهت کاهش تولید داخلی، افزایش قیمت‌ها و تهدید تجارت خارجی خواهد داشت و احساس ثبات و ایمنی که لازمه‌ی برنامه‌ریزی و فعالیت اقتصادی است، تا حدود زیادی تضعیف خواهد شد.
