کیفیت زندگی، سازهای است که از آن، تعاریف مختلفی شده است؛ از جمله گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (۱۹۹۳) اشاره کرده که کیفیت زندگی سازهای چندبعدی شامل ارزیابی حداقل سه بعد اصلی یعنی بهزیستی هیجانی، وضعیت جسمانی و کارکرد اجتماعی است (کاوه،۱۳۹۰ :۱۲۰).
کیفیت زندگی، به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور یا منطقه میباشد. نظریات اولیه مربوط به کیفیت زندگی، بیشتر بر نگرانی‌ها و اولویت‌های فردی تأکید داشتند؛ اما در سال‌های اخیر مباحث نظری، از فرد محوری به سمت نگرانی‌های اجتماعی نظیر امنیت، آزادی، گستردگی کیفیت زندگی و ساختار و کیفیت روابط اجتماعی افراد در جامعه تغییر یافته است (باسخا،۱۳۹۰ :۱۱۵-۹۴).
سازمان بهداشت جهانی (۱۹۹۳) کیفیت زندگی را این گونه تعریف می کند:
برداشت و درک افراد از موقعیت خود در رابطه با اهداف و نظامهای ارزشی مورد قبول آنان با توجه به شرایط عینی زندگی.
در رویکردی عملی کیفیت زندگی به عنوان یک مفهوم کلی تعریف می شود که تمام ابعاد زیستی شامل رضایت مادی، نیازهای حیاتی، به علاوه جنبه های انتقالی زندگی نظیر توسعه فردی، خودشناسی و بهداشت اکوسیستم را پوشش میدهد (غفاری و امیدی، ۱۳۸۸: ۳)
درخصوص معنی کیفیت زندگی تعاریف و تعابیر مختلفی ارائه شده است. برخی آن را توانایی فرد برای اداره زندگی از دید خود میدانند (وار[۷]، ۱۹۹۸). دونالد کیفیت زندگی را اصطلاحی توصیفی عنوان می کند که به سلامت و ارتقاء عاطفی، اجتماعی جسمی افراد و توانایی آن ها برای انجام وظایف روزمره اشاره دارد (دونالد[۸]، ۲۰۰۱). در تعریفی که ویور[۹] در سال ۲۰۰۱ ارائه داده و مورد قبول بسیاری از صاحبنظران میباشد، کیفیت زندگی عبارت است از برداشت هر شخص از وضعیت سلامت خود و میزان رضایت از این وضع (کینگ[۱۰]، ۲۰۰۶). همچنین کیفیت زندگی به عنوان احساس فرد از سلامت، رضایت یا عدم رضایت از زندگی، سرور و شادمانی یا ناخشنودی و نظایر آن تعریف شده است (دالکی[۱۱]، ۱۹۷۲). و بالاخره سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی را درک افراد از موقعیت خود در زندگی در حیطههای فرهنگی، ارزشهای سیستمی که در آن زندگی می‌کنند و روابطشان با اهداف، آرزوها و دغدغههایشان عنوان می‌کند (ارلی[۱۲]، ۱۹۹۴).
کیفیت زندگی موضوعی چند بعدی و پیچیده دارد و دربرگیرنده عوامل عینی و ذهنی است و ارزیابی فرد در مورد رفاه و آسایش در جنبه های مهم زندگی را مورد توجه قر ار میدهد. ویژگی مهم کیفیت زندگی که مورد توافق اغلب صاحبنظران علوم اجتماعی است، شامل چند بعدی بودن، ذهنی بودن و پویا بودن آن است.
- امید به زندگی
تعاریف متعددی برای امید ارائه شده است. اما شاید بتوان امید را در مجموع اینگونه تعریف کرد: داشتن انتظار مثبت برای رسیدن به هدف. بر اساس این تعریف فرد امیدوار کسی است که در زندگی هدف یا اهدافی دارد و انتظار دارد به آن ها برسد. اشنایدر امید را چنین تعریف می کند: “حالت انگیزشی مثبتی که از احساس موفقیت ناشی از رابطه متقابل بین عامل و مسیرهای دستیابی به هدف به وجود می آید. در این تعریف منظور از عامل فردی است که انرژی و اراده لازم را برای رسیدن به هدفهایش صرف می کند و مسیر دستیابی به عنوان برنامه ریزیهایی که برای تامین اهداف و دستیابی به آن ها ضروری هستند تعریف نظر می شود. لذا با توجه به آنچه گفته شد از دیدگاه روانشناختی می توان سه بعد کلی برای امید در نظر گرفت: ۱٫ اهداف ۲٫ مسیرهای دستیابی به این اهداف ۳٫ عامل یا فاعلی که این اهداف برایش تعریف شدند.
بعد عاطفی: بر احساسات و روحیات فرد دلالت می‌کند و شامل جاذبه و کشش یک پیامد خوب، احساس نسبت به اهمیت امید ، اعتماد و یا عدم اطمینان میباشد. این بعد بر تمامی فرایند امید نفوذ دارد و احساسات متفاوتی از دردناک بودن تا آرامش را در بر می‌گیرد (اورتیج وساودرا، ۲۰۱۴: ۴۴۷ـ۴۵۳).
۱ـ۸ـ۲ـ تعاریف عملیاتی:
تعریف عملیاتی کیفیت زندگی: برای سنجش میزان کیفیت زندگی از پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی[۱۳] استفاده خواهد گردید. این پرسشنامه دارای ۲۶ سوال میباشد که کیفیت زندگی را در ابعاد ابعاد سلامت جسمانی، روانی، اجتماعی و محیط زندگی میسنجد. سوالات در قالب گویه های بسیار بد، بد، نه بد نه خوب، خوب، بسیار خوب و تعدادی از سوالات با گویه های خیلی ناراضی، ناراضی، نه راضی و نه ناراضی، راضی، خیلی راضی و اصلا و نیز یکسری از سوالات با
گویه های یک کمی، اندازه متوسط، خیلی زیاد، حداکثر ممکن آورده است.
تعریف عملیاتی امید به زندگی: در این پژوهش برای سنجش امید به زندگی از پرسشنامه امیدواری؛ که توسط اشنایدر، هاریس، اندرسون، هولران، ایروینک و همکاران (۱۹۹۱) برای سنجش امیدواری ساخته شد، استفاده گردیده است. این پرسشنامه دارای ۱۲ عبارت است و برای ۱۵ سال به بالا طرحریزی شده است. از این عبارات، ۴ عبارت برای سنجش تفکر عاملی، ۴ عبارت برای سنجش تفکر راهبردی، ۴ عبارت انحرافی است. که در طیف پنج گزینهای کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم، کاملا موافقم آورده شده است.در این پرسشنامه سوالات ۵،۳،۷و ۱۱برعکس نمره گذاری شده است.
تعریف عملیاتی تاب آوری: در پژوهش حاضر، تابآوری که شامل موارد ۱- مدیریت استرس ۲- مهارت کنترل خشم ۳- ارتباط مؤثر و همدلی ۴- مهارت تصمیم گیری وحل مسئله ۵- ارزشمندی و احترام به خود میباشد، طی ۱۰ جلسه ۱٫۵ ساعته به مادران کودکان ناشنوا آموزش داده شده است.
۱ـ۹ـ قلمرو تحقیق
قلمرو موضوعی: بررسی اثر بخشی تابآوری روانی بر کیفیت زندگی و امید به زندگی مادران کودکان ناشنوا به عنوان قلمرو موضوعی تحقیق حاضر میباشد.
قلمرو مکانی: مجتمع آموزشی باغچهبان رشت به عنوان قلمرو مکانی میباشد.
قلمرو زمانی: قلمرو زمانی تحقیق حاضر سال۱۳۹۳میباشد.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
۲ـ۱ـ پیشدرآمد
کلمه تابآوری از لغت لاتین[۱۴] به معنای «به طور ناگهانی عقبنشینی کردن» گرفته شده است؛ اگرچه هنوز در اینکه این کلمه ابتدا در چه رشته هایی استفاده شده است اختلاف نظر وجود دارد. برخی میگویند بومشناسی و برخی دیگر بر فیزیک نظر دارند. در زمینه بومشناسی، این کلمه در پی انتشار کتاب تابآوری و پایداری سیستمهای اکولوژیکی در سال ۱۹۷۳ رواج پیدا کرد. کلمه تابآوری به عنوان یک چارچوب، به مفهومی برمیگردد که به راحتى می تواند با تمامی مراحل و بخشهاى سوانح و مدیریت بحران ارتباط پیدا کند. این روزها از واژه تابآوری به کرات استفاده می شود تا برخی از پیچیدگىهاى موجود با این مفهوم بررسی شده و سؤالاتی برای محققین و تصمیمگیرندگان در مورد راه هاى بنا نهادن و حفظ آن ارائه گردد (بدری و دیگران، ۱۳۹۲: ۴۰)
