-
- قابلیت ردیابی: سهولت و صرفه اقتصادی که سیستم را در ایجاد امکان ردیابی اطلاعات برای نیازمندی های حاکم و بالعکس، قادر نماید.
اندازه گیری کمی این ویژگی ها اگر غیر عملی نباشد، دشوار است اما با این وجود، روشی را برای قضاوت روی اثر بخشی سیستم پس از استقرار آن، ارائه می‌کنند.
-سیستم مدیریت[۴]
سیستم مدیریت به معنی اقداماتی است که سازمان‌ها جهت مدیریت فرآیندها یا فعالیتهایشان جهت دستیابی به اهداف سازمانی همچون ارضای نیازهای کیفیتی مشتریان، رعایت قوانین و مقررات موضوعه و یا کارآمد و اثربخش نمودن فعالیت‌ها، با سیستماتیک نمودن روش انجام آن، اعمال می نمایند.در این رابطه هیچ کار مهمی مغفول نمی ماند و هر فردی راجع به اینکه چه کسی مسئول انجام فعالیت چه چیزی است، چرا؟ کی؟ چگونه؟ چه وقت ؟ وکجا توجیه شده است. استانداردهای سیستم مدیریت، مدل سازمانی قابل تبعیت از آخرین تکنولوژی های مورد استفاده را فراهم می کند. سازمان‌های بزرگ یا سازمان‌های با فرآیندهای پیچیده، بدون داشتن یک سیستم مدیریتی، نمی توانند به خوبی عمل کنند.کمپانی‌های بزرگ با فعالیت‌هایی همچون صنایع هوا فضا، خودروسازی، صنایع دفاع و یا صنایع مرتبط با سلامتی و بهداشت برای سالهاست که سسیتمهای مدیریتی را به کار گرفته اند.استاندارد سیستم مدیریت کیفیت ایزو ۹۰۰۱ اینگونه موفقیتها را برای سازمان‌ها امکان پذیر نموده است.
۲-۲-۳ . تاریخچه سیستم های مدیریت کیفیت
توجه به سیستم مدیریت کیفیت از گذشته های بسیار دور مدنظر جوامع بوده است . بخصوص تمدن های مختلف به واسطه پیشرفت های خود ناچار شده اند ، به این موضوع توجه جدی داشته باشند . اما ردپای سیستم های کیفیت بخصوص استانداردهای ISO 9001 را می توان در دو منبع اصلی زیر شناسایی کرد.
الف) استانداردهای مؤسسه استاندارد انگلستان .
ب) کتب ، جزوات و مقالات ژاپنی ها بخصوص آقای ایشی کاوا
ایشی کاوا در کتب مختلف ، بخصوص دو کتاب خود یعنی کنترل کیفیت در ژاپن و کنترل کیفیت ، در ساختار و الگویی مشابه با استانداردهای ISO 9000اشاره به لزوم تدوین استانداردها در این زمینه می‌کند . این موضوعات در دهه ۵۰ میلادی مورد توجه ایشان قرار گرفته است . اما اولین قدم برای تدوین استانداردی به نام BS 5750باز می‌گردد . که در واقع مادر استانداردهای ISO 9000 محسوب می شود . مؤسسه استاندارد ، انگلستان چند سال پیش از انتشار اولین نسخه استاندارد ISO 9000(در سال ۱۹۷۸) ، اقدام به تدوین سه استاندارد در گرو خانواده استانداردهای BS 5750 تحت عنوان استانداردها ی سیستم کیفیت تحت عناوین زیر نمود:
-استاندارهای part 1 : BS 5750 با دامنه شمول طراحی ، تولید ، نصب و خدمات قبل از فروش .
– استانداردهای part 2: BS 5750- با دامنه شمول تولید ، نصب و خدمات بعد از فروش .
– استانداردهای part 3: BS 5750-با دامنه شمول تست و بازرسی نهایی .
بعدها ، این استانداردها مبنایی برای تدوین اولین نسخه استاندارد ISO 9000 در سال ۱۹۷۸ شد که توسط سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) به جهانیان عرضه شد . در واقع ویرایش اول استانداردهای ISO 9000 تفاوت زیادی با استانداردهای انگلیسی BS 5750 نداشت این موضوع در جدول ۱-۲ نشان داده شده است.
راهنمای کاربرد ISO 9000
راهنمای کاربرد BS 5750
(با ۲۰ عنصر) ISO 9001
PART 1: BS 5750
(با ۱۶ عنصر) ISO 9002
PART 2: BS 5750
(با ۱۲ عنصر) ISO 9003
PART 3: BS 5750
جدول شماره۲-۱- مقایسه استانداردهای ISO 9000با استانداردهای BS 5750
در پی این اقدامات و انتشار نسخه اول توجه جهانیان به این استانداردها افزایش یافت . به طوری که این استانداردها در جهان و در ایران با استقبال بسیار زیادی روبرو شدند .
اما سازمان بین‌المللی استاندارد دست از بازنگری و بهبود دایمی این استانداردها برنداشت و متعاقب انتشار نسخه اول ، نسخه دوم را در سال ۱۹۹۴ منتشر نمود .
تا اینکه در پی اقدامات گسترده سازمان بین‌المللی استاندارد نظرخواهی صورت گرفته از کاربران نسخه سوم (یعنی سال ۳۰۰۰) منتشر گردید( سید جعفری، ۱۳۸۰) .
۲-۲-۴ . مروری بر چگونگی سیستم مدیریت کیفیت ISO 9001
– کاربرد سیستم
این استاندارد بین‌المللی الزامات سیستم مدیریت کیفیت را برای سازمانی مشخص می‌کند که:
الف- نیاز دارد توانایی خود را در فراهم آوردن مداوم محصولی که خواسته های مشتری و همچنین مقررات و قوانین مقتضی را برآورده می‌سازد، نشان دهد.
ب- قصد دارد میزان رضایت مشتری را از طریق کاربری مؤثر سیستم، از جمله فرایندهایی که به بهبود مداوم سیستم و اطمینان از تطابق با خواسته های مشتری، مقررات و قوانین مقتضی می پردازد، افزایش دهد.
در این استاندارد بین‌المللی واژه ” محصول ” تنها برای موارد زیر به کار می رود:
الف- محصولاتی که برای مشتری و یا به درخواست مشتری تولید می‌گردند.
ب- هر نوع خروجی که از فرایندهای تحقق محصول به دست می‌آید.
ایزو ۹۰۰۱ مدلی برای رضایت مندی مشتریان و سایر ذینفعان، کیفی سازی محصولات و خدمات از مرحله بعد از طراحی، یکپارچه با اقتصاد جهانی و مرتبط با سیاست‌ها و قوانین و مقررات دولتی می‌باشد. برای یک سیستم مدیریت کیفیت، الزاماتی را معین می کند که می‌تواند برای کاربردهای داخلی سازمان یا برای صدور گواهینامه و یا برای اهداف قراردادی مورد استفاده قرار گیرد.این استاندارد بر روی اثربخشی سیستم مدیریت کیفیت در برآورده سازی خواسته های مشتری تمرکز می کند.
استاندارد ISO 9001 ، مبتنی بر شیوه ای است که سازمان بر اساس آن کار می‌کند، استاندارد مذکور ، استاندارد محصول و خدمت نیست بلکه استاندارد فرایند است و می‌تواند توسط تولید کنندگان خدمات و یا محصولات به کار گرفته شود(قیصری نیک،۱۳۹۱).
– دلایل عمومیت و رواج ISO 9001
-
- بین‌المللی بودن این استاندارد
-
- اتفاق نظر کارشناسان در خصوص به روز بودن آن در مدیریت کیفیت
-
- زبان مشترک بین شرکت‌ها در سطح جهانی جهت بحث راجع به مشتریان و تامین کنندگان در زنجیره تامین
-
- افزایش اثربخشی و کارایی
-
- تداوم کسب وکار
-
- مدلی برای بهبود مستمر
-
- اصول یکسان برای بخش‌های صنعتی
-
- کیفی نمودن تامین کنندگان برای زنجیره تامین جهانی
-
- ابزاری برای فعالین جدید اقتصادی
-
- یکپارچه سازی منطقه ای
- امکان ارتقاء خدمات
– رشد سریع ISO 9001
بیش از یک میلیون سازمان در دنیا دارای گواهی ISO 9001 می‌باشند ، تعداد گواهی‌ها، ۸۲هزار مورد از سال ۲۰۰۸ تا سال ۲۰۰۹ افزایش و رشدی بیش از ۸ درصد داشته است.
شکل۲-۲-نمودار ۱۰ کشور دارای بیشترین گواهی ایزو ۹۰۰۱
- خانواده ISO 9001
استاندارد ISO 9000 سندی جهت تعریف واژگان و اصطلاحات به کار رفته در ISO 9001 وISO 9004 می‌باشد.
