روساین[۴۲] (۱۹۹۸) سودی را با کیفیتتر میداند که پایدارتر باشد.
از دید ریچاردسون (۲۰۰۳) کیفیت سود درجه ثبات عملکرد عایدات در دوره آینده است.
پنمن و ژانگ[۴۳] (۲۰۰۲) کیفیت سود را توانایی سود در نشان دادن عایدات آینده تعریف میکنند.
اسچیپر و وینسنت (۲۰۰۳) کیفیت سود را مرتبط با سود مورد نظر هیکس میدانند، یعنی از دید آنان کیفیت سود حدی از صداقت است که عایدات گزارش شده در گزارش سود مورد نظر هیکس را نشان دهد.
بلووری و همکاران (۲۰۰۵) وی و همکارانش کیفیت سود را از جنبههای با اهمیت ارزیابی سلامت مالی شرکتها میدانند که مورد توجه سرمایهگذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده کنندگان صورتهای مالی شرکتها میباشد. کیفیت سود به توانایی سود گزارش شده در انعکاس سود واقعی شرکت، پیشبینی سودهای آتی و همچنین به ثبات، پایداری و عدم تغییرپذیری سود گزارش شده اشاره دارد. یکی از دلایل احتمالی تنوع در تعاریف به عمل آمده از کیفیت سود میتواند نگاههای متفاوت محققان به جنبههای گوناگون این مفهوم باشد. به همین دلیل، موضوع کیفیت سود موضوعی پیچیده به شمار میرود و تاکنون هیچ محققی نتوانسته است تعریف جامعی از این مفهوم ارائه کند و یا شاخص کاملی برای آن بیابد (بندی، ۲۰۱۲).
۲-۳-۲- اهمیت ارزیابی کیفیت سود
کیفیت سود و به صورت عامتر کیفیت گزارشگری مالی مورد علاقه کسانی است که گزارشات مالی را برای تصمیم گیریهای سرمایه گذاری و انعقاد قراردادهای مختلف استفاده میکنند. علاوه بر این میتوان گفت که از دیدگاه تدوین کنندگان استاندارد کیفیت گزارشات مالی به صورت غیر مستقیم نشان دهنده کیفیت استانداردهای گزارشگری مالی میباشد. سود گزارش شده و روابط به دست آمده از آن معمولاً در قراردادهای حقوق و پاداش و قراردادهای استقراض استفاده میشوند. تصمیم گیری برای قراردادی که بر اساس کیفیت سود پایین باشد باعث انتقال ناخواسته ثروت خواهد شد. برای مثال سودهای بیش از حد نشان داده شده که به عنوان معیار ارزیابی عملکرد مدیریت قرار میگیرد، منجر به تعلق حقوق و مزایای بیش از اندازه به مدیریت خواهد شد. به گونه ای مشابه، سودهای متورم ممکن است ورشکستگی ناگهانی شرکت را پنهان سازد که این خود باعث اعتبار دادن نادرست از سوی اعتبار دهندگان خواهد شد (ابراهیم بای، ۱۳۸۷).
از دیدگاه سرمایه گذاری کیفیت سود پایین مطلوب نمیباشد. چرا که نشانگر وجود ریسک در تخصیص منابع به آن بخش میباشد کیفیت سود پایین کارایی نداشته چرا که باعث کاهش رشد اقتصادی از طریق تخصیص نادرست سرمایه ها خواهد شد. از طرفی کیفیت سود پایین باعث انحراف منابع از طرحهای با بازدهی واقعی به طرحهای با بازدهی غیر واقعی شده که کاهش رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت (بیور[۴۴]، ۲۰۰۲)
بالاخره اینکه زمانی که تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری در جستجوی باز خورد استانداردها در مورد اینکه آیا استانداردهای تدوین شده کارا بودهاند یا خیر، میباشند به خروجیهای سیستم حسابداری از جمله سود گزارش شده توجه خواهند کرد. معیار ارزیابی کارایی مطابق چارچوب مفهومی هیئت استانداردهای حسابداری مالی سودمندی تصمیم میباشد علاوه بر آن میتوان میزان بیان صادقانه سود حسابداری گزارش شده از سود تعریفی هیکس را به عنوان معیار ارزیابی در نظر گرفت (کوچ و سان، ۲۰۰۴).
۲-۳-۱- عناصر کیفیت سود
سیگال[۴۵] (۱۹۷۹) معتقد است ارقام سود باید صداقت، قابلیت اطمینان و قابلیت پیشبینی داشته باشند صداقت یعنی باید به دور از هر گونه پیشداوری و دستکاری برنامه ریزی شده برای مطلوب نشان دادن وضعیت بنگاه اقتصادی باشند و قابلیت اطمینان نیز یعنی اینکه ارقام سودهای گزارش شده باید ارزیابی درستی از قدرت سودآوری شرکت ارائه دهند و نیز بتوان از طریق آن ها روند سودآوری آینده را پیشبینی نمود. کیفیت سود را میتوان به سه دسته پایداری سود، سطوح ارقام تعهدی و سود منعکس کننده معاملات اقتصادی مربوط، تقسیم کرد. پایداری سود به معنی تکرارپذیری (استمرار) سود جاری است. هر چه پایداری سود بیشتر باشد، یعنی شرکت توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض میشود کیفیت سود شرکت نیز بالاتر است. سطوح ارقام تعهدی نیز باکیفیت سود رابطه معکوس دارد، زیرا هر چه میزان ارقام تعهدی سود بیشتر باشد، کیفیت سود شرکت کاهش مییابد. همچنین، هر چه سود حسابداری که گزارش میشود منعکس کننده معاملات واقعی اقتصادی موجود باشد به همان اندازه کیفیت سود نیز افزایش مییابد (مک نیکالس[۴۶]، ۱۹۸۹).
۲-۴- کیفیت اقلام تعهدی
سود حسابداری از دو قسمت عمده تشکیل یافته است: قسمتی از آن نقدی است. یعنی وجه نقد به دست آمده طی یک دوره در داخل این سود قرار دارد و قسمتی دیگر از آن را اقلام تعهدی تشکیل میدهد. بخش تعهدی سود به مراتب از بخش نقدی آن اهمیت بیشتری در ارزیابی عملکرد شرکت دارد. وجه نقد به دست آمده طی یک دوره مالی اطلاعات مربوطی به شمار نمی آید. چون وجه نقد شناسایی شده مشکلات «زمانبندی» و «تطابق» را دارد که میتواند به اندازه گیری غیر صحیح عملکرد شرکت منجر شود (بروچت و همکاران[۴۷]، ۲۰۰۷). اقلام تعهدی برای تشخیص کیفیت سود شاخص مهمی است و در ارزشیابی سهام کاربرد دارد (اوگنوا،۲۰۱۲). در واقع می توان برای سرمایه گذاران کیفیت اقلام تعهدی را درجه نزدیکی سود شرکت با میزان جریان های نقدی ایجاد شده تعریف کرد. بنابرین کیفیت اقلام تعهدی ضعیف این درجه نزدیکی را کاهش میدهد و باعث می شود که ریسک سرمایه گذار در ارتباط با تصمیم گیری در مورد شرکت خاص افزایش یابد (فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۴).
همان طور که مدیران سود را افزایش میدهند، اقلام تعهدی نیز افزایش مییابد. اقلام تعهدی تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد را نشان میدهد. بنابرین با افزایش اقلام تعهدی، سود بر جریان نقدی فزونی مییابد. افزایش اقلام تعهدی مثبت در حجم زیاد بیانگر این است که سودی که توسط شرکت ایجاد شده بزرگتر از جریان نقدی است. بخشی از این تفاوت ناشی از اعمال نظر مدیریت در بهکارگیری رویه های حسابداری است که چه موقع و چه مقدار درآمد و هزینه شناسایی شود (اسلوان، ۱۹۹۶). به عنوان مثال وقتی مدیران مطالبات سوخت شده را کمتر از حد معمول برآورد میکنند، حسابهای دریافتنی افزایش یافته و حجم اقلام تعهدی افزایش مییابد.