هر نرم افزار در درون خود یک سری اطلاعات دارد که با توجه به وظایفش آن اطلاعات را پردازش و مدیریت می‌کند و برای اینکه اطلاعات را در اختیار کاربران قرار دهد، نیازمند است نوعی رابطه بین اطلاعات موجود و کاربران خود برقرار کند این کار با رابط کاربر (Interface) انجام می شود.( محمد مجد ،۱۳۸۳).
همان گونه که از این تعریف ساده بر می‌آید، رابط کاربر باید بتواند از عهده دریافت دستورات و فهم خواسته های کاربر برآید و با توجه به محتوا و امکانات نرم افزار، بهترین پاسخ را با روشی مفید، تأثیرگذار و ساده و قابل فهم در اختیار قرار دهد. می توان رابط کاربر را یک رسانه (Medium) دو طرفه دانست که بین یک انسان هوشمند و یک ماشین برنامه ریزی شده ارتباط برقرار می‌کند؛ یعنی به وسیله ابزارهایی مثل: صفحه کلید، ماوس و میکروفن پیام کاربر را گرفته و به ماشین می‌دهد و با کمک متن نوشتاری، تصویر و صوت نتایج را به کاربر باز می گرداند.
بر این اساس می توان کاربرد رابط کاربر را در آسان سازی استفاده کاربران از اطلاعات مندرج در نرم افزار خلاصه کرد. به همین دلیل، رابط کاربر باید به گونه ای طراحی شود که نه تنها کاربران متخصص، بلکه عموم کاربران بتوانند از آن استفاده کنند.
تاریخچه ی رابط کاربر
تاریخچه واسط کاربری به استفاده از آیکونهای گرافیکی و دستگاه اشارهگر برای کنترل رایانه برمیگردد که اکنون پس از ۵ دهه اصلاحات تدریجی بر اساس چند اصل اساسی ساخته می شود. هر یک از تولیدکنندگان سیستم برای ساخت واسط کاربری، پنجرهای را بر اساس کد مستقلی ایجاد کرده اند، اما در همه آنها عناصر مشترکی چون دستگاه اشارهگر، منو و آیکون دیده می شود. واسط کاربری گرافیکی اولین بار در سال ۱۹۷۰ در رایانهی زیراکس[۷] نشان داده شد که شامل پنچرهها، آیکونها ومنوها بود (ویکیپدیا، ۲۰۱۲)[۸].
طراحی رابط کاربر
چگونگی طراحی رابط کاربر، بیانگر نوع جریانات و گفتگو بین کاربر و رایانه می‌باشد. مهم ترین مکان برای به اجرا گذاشتن و پیاده کردن مفهوم رابط کاربر صفحه اصلی در چندرسانه ای و صفحه خانه[۹](صفحه اصلی) در وب سایت‌ها هستند که در آن ها توسط دکمه ها، شکلکها ونشانه های شناخته شده و یا دارای توضیح، به کاربر می گوییم که در هر مورد از مراحل کار با برنامه چه کند.
در طراحی رابط کاربر، از جمله اولین نکاتی که طراح باید به آن ها توجه کند، یافتن پرسش‌های زیر است:
-
- چه کسانی از این چندرسانه ای ( یا صفحه های وب) استفاده می‌کنند؟
-
- مهارت‌های رایانه ای ایشان در چه سطحی است؟
-
- آن ها چه ابزارهای ورودی و خروجی در اختیار دارند؟
-
- در برنامه های رایانه ای موردنظر ، قرار است که چه نوع فعالیت هایی صورت گیرد؟
-
- چه زمینه هایی از فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار است که در برنامه استفاده شود؟
رابط کاربر، باید جالب و جذاب، و همچنین ساده ترین و کوتاه ترین راه را برای تعامل یادگیرنده با برنامه در اختیار او قرار دهد و مانع از انحراف توجه او از مطالب اصلی مورد جستجویش شود. بهتر است که رابط کاربر به گونه ای گرافیکی طراحی شود. یعنی در آن علاوه بر نوشته، از نشانه ها و شکلکهای تصویری و گرافیکی نیز استفاده شود. رابط کاربر گرافیکی[۱۰] (GUI) خوب طراحی شده ، علاوه بر جذاب بودن می‌تواند به طراحی یک رابط کاربر گرافیکی مفید و جذاب منجر شود.
-
- در صفحه رابط کاربر گرافیکی، فقط اطلاعات ضروری ارائه کنید. صفحه هر چه ساده تر و خلوت تر باشد بهتر است.
-
- طراحی رابط کاربر باید به گونه ای باشد که به کاربران امکان پیشرفت بر اساس ویژگی‌ها و سرعت شخصی آن ها را بدهد.کاربر باید بتواند توالی مطالب، نوع مجرای ارتباطی سرعت پیشرفت برنامه و… را مطابق با تمایل خود تغییر دهد. به این ترتیب آزادی عمل و امکان کنترل کاربر بر برنامه را افزایش می‌دهد.
-
- بهتر است در طراحی کلی رابط کاربر گرافیکی کاربر از یک استعاره مناسب و مرتبط با سناریوی آموزشی استفاده کنید. مثلا برای یک برنامه چندرسانه ای در مورد شهرهای باستانی ایران، از صفحه رابط گرافیکی کاربر واجد نقشه ایران استفاده کرد که نشانه ها و دکمه های لازم در سطح آن گنجانده شده باشد. مثلا در صفحه اصلی وب سایت یک کتابخانه مجازی، می توان از تصویر یک کتابخانه ، و در وب سایت یک فروشگاه مجازی می توان از تصویر یک مغازه قدیمی به عنوان استعاره استفاده کرد.
-
- در صورت طرح سوال از کاربر و یا درخواست انجام یک فعالیت از او با دادن بازخورد مناسب، او را از چگونگی رفتارش آگاه سازید.
-
- کاربر را در جریان عملکرد نرم افزار قرار دهید. مثلا اگر بار گذاری یک مطلب سه دقیقه طول می کشد، کاربر باید بتواند با تمهیداتی سرعت پیشرفت بارگذاری را مشاهده کند.
-
- رابط کاربر باید امکان سرعت عمل را فراهم آورد و کاربر را به دسترسی اطلاعات مورد نیازش در بهترین زمان قادر سازد. برای این منظور در اسلایدهای اولیه چندرسانه ای، یا صفحه اصلی وب سایت، فقط کلی ترین و ضروری ترین اطلاعات را رائه دهید. همچنین این امکان را فراهم کنید که کاربر در صورت نیاز بتواند به هریک از اطلاعات مراجعه و آن ها را به طور کامل‌تر بررسی و مطالعه کند . مثلا اگر در رابطه با یک موضوع عکسی وجود دارد، این عکس فقط با درخواست کاربر( کلیک کردن بر یک نشانه) ظاهر شود.
- از به کارگیری نشانه های متنی و گرافیکی مبهم، با چند کاربرد خودداری کنید(امیرتیموری،۱۳۹۰).
انواع رابط کاربر
محیط رابط کاربر با توجه به هدف سایت ها، پایگاه ها و نرم افزارها و نیاز کاربران متفاوت خواهد بود یمین فیروز به نقل از عامر سلمان رابط کاربر را به دو نوع تقسیم می‌کند.
رابط کاربر گرافیکی[۱۱]: محیطی که کاربر با بهره گرفتن از موشواره به همه نظام دسترسی پیدا می‌کند یا به تعبیری دیگر، محیط رابط کاربر موشواره ای[۱۲]. این نوع رابط، رابط کاربرهایی است که پایه و اساس طراحی آن ها بر گرافیک واقع شده و از امکانات سیستم عامل (مانند ویندوز) کمتر استفاده شده است.
