گفتار دوم : قلمرو اعتبار جهت نامشروع در ایقاع

همان طور که در ابتدای مبحث چهارم توضیح داده شد و بیشتر نیز توضیح داده می شود نامشروع بودن جهت باعث بطلان معاملات می شد که در این جا ، می‌خواهیم به بررسی این موضوع بپردازیم که ، اگر یک ایقاع جهت آن نامشروع باشد وضعیت حقوقی آن به چه صورت است . آیا این ایقاع باطل است یا این که نامشروع بودن جهت در وضعیت حقوقی آن بی تأثیر است ؟

برای پاسخ دادن ‌به این سوال ابتدا چند استفتاء که از مراجع عظام تقلید گرفته شده است بیان می شود و بعد نظر خود را نیز بیان می کنم . سوالات پرسیده شده از مراجع عظام به شرح زیر است :

۱-همان طور که می دانید احیای اراضی موات ، باعث ایجاد مالکیت می شود . حال در این بین شخص اقدام به احیای یک زمین موات ‌کرده‌است ، اما این شخص جهت و انگیزه اش برای احیاء ، یک جهت نامشروع بوده است . به واقع این زمین را در لحظه احیاء ، ‌به این جهت و انگیزه احیاء ‌کرده‌است که یک مرکز فساد و فحشاء در آن ایجاد کند .

به واقع ‌اگر این جهت و انگیزه نبود این احیاء را انجام نمی داد . حال با توجه ‌به این جهت نامشروع در لحظه احیاء ، آیا این احیاء صورت گرفته باعث ایجاد مالکیت می شود ؟

۲- دو ‌نفر در یک مال غیرمنقول ، که دارای تمامی شرایط لازم برای ایجاد حق شفعه است ، با هم شریک هستند . حال یکی ازاین شرکای تمام حصه خود را بیع می‌کند و برای شریک دیگر حق شفعه ایجاد می شود حال شفیع حصه شریک دیگر را از باب أخذ به شفعه تملک می‌کند اما أخذ به شفعه را ‌به این جهت و انگیزه انجام می‌دهد که کل ملک را ( با اضافه شدن سهم شریکش ) به یک قمارخانه تبدیل کند .

به واقع اگر این جهتو انگیزه نبود این أخذ به شفعه را انجام نمی داد . حال با این تفاسیر أخذ به شفعه صورت گرفته می‌تواند منشاء اثر باشد و باعث مالکیت کل ملک گردد ؟

۳- زن و مردی به طلاق رجعی از هم جدا شده اند . حال در این بین مرد در دوران عده به زن خود رجوع می‌کند . اما این رجوع مرد به زن ‌به این جهت و انگیزه است که زن را بعد از اینکه به همسری خود بازگرداند مورد اذیت و آزار و ستم قرار دهد .

1. 1. – فرهنگ معین، جلد یک، به نقل از شهیدی ، مهدی ، حقوق مدنی ج ۱ ، چ هشتم ، انتشارات مجد ، تهران ۱۳۹۰ ، ص ۴۳ . ↑

1. 1. – همان ، ص ۴۳ . ↑

1. 1. – صفایی ، حسین ، حقوق مدنی ، ج ۲ ، چ اول نشر میزان ، ۱۳۸۲ ، ص ۲۰ . ↑

1. 1. ۱جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، ج ۱ ، انتشارات گنج دانش ، تهران ، ۱۳۸۸ ، ص ۳۲۲ . ↑

1. 1. ۲- کاتوزیان ، ناصر ، ایقاع ، تهران ، نشر یلدا ، ۱۳۷۰ ، ص ۱۹ . ↑

1. 1. ۳- مدنی ، سید جلال الدین ، مبانی و کلیات علم حقوق ، انتشارات پایدار ، تهران ، ۱۳۸۵ ، ص ۳۵۲ . ↑

1. 1. ۱- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، ج ۱ ، انتشارات گنج دانش ، تهران ، ۱۳۸۸ ، ص ۳۲۲ . ↑

1. 1. – صفایی ، سید حسین ، امامی ، اسداله ، مختصر حقوق خانواده ، چ ۱۶ ، نشر میزان ، تهران ۱۳۸۷ ، ص ۲۰۲ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، ایقاع ، نشر یلدا ، تهران ، ۱۳۷۰ ، ص ۲۴ ↑

1. 1. – همان ، ص ۲۳ تا ۲۵٫ ↑

1. 1. – شهیدی ، مهدی ، حقوق مدنی ج ۱ ، چ هشتم ، انتشارات مجد ، تهران ۱۳۹۰ ، ص ۵۰ . ↑

1. 1. – البته در رابطه با ماهیت ایقاع بودن تنفیذ نظرات دیگری وجود دارد که آن را اصلاً جزء اعمال حقوقی نمی داند و آن را نوعی واقعه حقوقی می‌داند به نقل از صفار – محمد جواد یادنامه سید مهدی شهیدی مقاله ماهیت حقوقی تنفیذ عقد غیرنافذ ، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۴ ، ص ۱۷۳ ↑

1. 1. – سید حسن ا مامی ، حقوق مدنی ج ۳ ، ص ۱۰۴ – ناصر کاتوزیان ، وصیت در حقوق مدنی ایران ش ۲۱ – عقد معین ج ۳ ش ۱۷۱ – دکتر جعفری لنگرودی ، وصیت ش ۶۵ به نقل از کاتوزیان ، ناصر ، ایقاع ، نشر یلدا ، تهران ۱۳۷۰ ، ص ۲۶ و ۲۷ . ↑

1. 1. – امامی ، سید حسن ، حقوق مدنی ج ۳ ، انتشارات اسلامیه ص ۴۸ . جعفری لنگرودی ، محمدجعفر ، وصیت ش ۱۸ و ۳۶ به نقل از کاتوزیان ، ناصر ، ایقاع ، نشر یلدا تهران ۱۳۷۰ ، ص ۲۸ . ↑

1. 1. – کاتوزیان، ناصر، ایقاع، نشر یلدا، تهران، ۱۳۷۰ ، ص ۲۸٫ ↑

1. 1. – همان ، قواعد عمومی قراردادها ، ج ۱ ، چ هشتم ، شرکت سهامی انتشار تهران ۱۳۸۸ ، ص ۳۲۶ . ↑

1. 1. – همان ، ایقاع ، نشر یلدا ، تهران ۱۳۷۰ ، ص ۲۵ تا ۳۰ . ↑

1. 1. – عمید ، موسی ، تقریرات وصیت ، ص ۲۳ و ۲۴ . جعفری لنگرودی ، محمدجعفر ، وصیت وارث ش ۷ . میرزا نائینی و شیخ موسی خوانساری ، منیه الطالب ج ۱ ، ص ۱۱۱ به بعد . شیخ یوسف بحرانی ، حدائق ج ۲۲ ص ۳۸۴ . به نقل از همان، ص ۳۱ . ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، حقوق خانواده ، ج ۱ شماره ۱۷۹ ، به نقل از کاتوزیان ، ناصر ، ایقاع ، نشر یلدا ، تهران ، ۱۳۷۰ ، ص ۳۲ ↑

1. 1. – صفایی ، سید حسین ، امامی ، اسداله ، مختصر حقوق خانواده ، چ ۱۶ ، نشر میزان ، تهران ۱۳۸۷ ، ص ۲۵۶ ↑

1. 1. – زین الدین الجبعی العامل ، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه ، چ هفتم ، انتشارات مجد تهران ، ۱۳۸۹ ، ص ۳۶۹ ↑

1. 1. – با الهام گرفتن از کتاب شهیدی ، مهدی ، حقوق مدنی ، ج ۱ ، چ هشتم ، انتشارات مجد تهران ، ۱۳۹۰ ، ص ۵۵ ↑

1. 1. – فرهنگ معین ، ج ۱ ، به نقل از شهیدی ، مهدی ، همان ↑

1. 1. – جعفری لنگرودی ، محمدجعفر ، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت ، ج ۱ انتشارات گنج دانش ، تهران ، ۱۳۸۸ ، صص ۱۷۰ و ۱۷۱ ↑

1. 1. – با الهام گرفتن از شهیدی ، مهدی ، حقوق مدنی ، ج ۱ ، چ ۸ ، انتشارات مجد تهران ، ۱۳۹۰ ، صص ۵۸ و ۵۷ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، قواعد عمومی قراردادها ، ج ۱ ، چ هشتم ، شرکت سهامی انتشار ، تهران ۱۳۸۸ ، ص ۳۹ ↑

1. 1. – جاویدی ، مجتبی ، زیر نظر محسن قرائتی ، حسین میرمحمد صادقی ، سیمای حقوق در قرآن ، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن ، تهران ، ۱۳۹۰ ص ۲۱ تا ۲۳ ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، قواعد عمومی قراردادها ، همان ، ص ۴۰ ↑

1. 1. – همان ، ایقاع، نشر یلدا تهران، ۱۳۷۰ ، ش ۲۵ . ↑

1. 1. – همان. ↑

1. 1. – همان . ↑

1. 1. – کاتوزیان ، ناصر ، ایقاع ، چ اول ، نشر یلدا ، تهران ۱۳۷۰ ، ش ۲۵ و ۲۶ ↑