۲- مشخص نمودن رابطه اجزای مختلف الگوی توسعه شبکه های دانش و برازش آن
۳- زمینه سازی برای ارتباطات دانشی هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت با یکدیگر به منظور دستیابی به هم افزایی و جلوگیری از دوباره کاری ها.
۴- زمینه سازی برای استفاده از منابع دانشی و قطب های علمی خارج از صنعت نفت.
۵٫ نقشه راه
نقشه راه ترسیم شده برای تحقیق حاضر شامل مراحل زیر می‌باشد:
در گام مقدماتی و مرحله صفر، طرح تفصیلی تحقیق شامل بیان مسأله و ضرورت آن، پرسش ها، اهداف و محدوده تحقیق تبیین شده است.
سپس در مرحله اول با کمک منابع علمی دست اول ادبیات نظری تحقیق تدوین شده و پیشینه داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن بر اساس نتایج این مرحله، چارچوب اولیه مدل مفهومی تحقیق طراحی می شود. سپس با بهره گرفتن از ترکیب نگاشت شناختی و متدولوژی سیستم های نرم و همچنین به کارگیری روش های مناسب از جمله تحلیل محتوای مصاحبه های هدایت شده و ساختمند با خبرگان و تکنیک های گروه کانونی و دلفی، مدل مفهومی بومی برای هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت طراحی خواهد شد.
در مرحله دوم تحقیق، اجزای مدل و روابط بین آن ها با توزیع پرسشنامه میان خبرگان هاب های پژوهش و فناوری وزارت نفت و تحلیل داده ها با روش تحلیل عاملی و مدلسازی معادلات ساختاری اعتباریابی میشوند و مدل نهایی برازش شده تحقیق ارائه خواهد شد. بر همین اساس در نهایت نیز نتایج تحقیق جمع بندی و پیشنهادات تحقیق ارائه شده است.
۶٫ روش کلی تحقیق
تحقیق حاضر با روش آمیخته یا تلفیقی[۶] انجام می شود (Creswell, 2003) که میتوان آن را به دو بخش مجزا تقسیم نمود. روشهای بکارگرفته شده را در دو دسته روش تحقیق کمی (شامل توصیفی-پیمایشی) و روش تحقیق کیفی (شامل نگاشت شناختی و تحلیل محتوای مصاحبه های عمقی) دسته بندی کردهایم. این تقسیمبندی از آن جهت است که در روند انجام تحقیق با مسائلی که در موضوع تحقیق و جامعه نمونه ماهیتهای مختلف دارند مواجه هستیم و تحقیق در مورد هریک نیازمند روشهای مجزای تحقیقی می‌باشد. بر همین اساس به طور کلی ابتدا با رویکرد استقرایی (مطالعات نظری، مشاهده مستقیم محقق و مصاحبه های کیفی) مدل مفهومی تحقیق طراحی خواهد شد. سپس با نگاشت شناختی و تحلیل محتوای مصاحبه های عمقی با خبرگان، مدل بومی برای هاب های پژوهش و فناوری صنعت نفت کشور طراحی می شود. در انتها نیز با روش تحقیق کمی پیمایشی (تحلیل عاملی و معادلات ساختاری) مدل طراحی شده برازش و اعتبار یابی می شود.
۷٫ پیشینه اجمالی تحقیق
مفهوم مدیریت دانش از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی مطرح گردید. در اواسط دهه ۱۹۸۰ و آشکار شدن جایگاه دانش و تاثیر آن بر قدرت رقابت در بازارهای اقتصادی، اهمیت آن مضاعف شد. در این دهه نظام های مبتنی بر هوش مصنوعی و نظام های هوشمند برای مدیریت دانش به کار گرفته می شد و مفاهیمی چون اکتساب دانش[۷]، مهندسی دانش[۸]، نظام های دانش محور[۹] و مانند آن رواج یافت. در اواخر دهه ۱۹۸۰ سیر صعودی انتشار مقالات مربوط به مدیریت دانش در مجلات حوزه های مدیریت، کسب و کار، فناوری اطلاعات و علوم کتابداری و اطلاع رسانی را می توان مشاهده کرد. در همین دوران اولین کتاب های خاص مدیریت دانش منتشر شدند . در آغاز دهه ۱۹۹۰ فعالیت گسترده سازمان های آمریکایی، اروپایی و ژاپنی در حوزه مدیریت دانش به نحو چشمگیری افزایش یافت. ظهور اینترنت در اواسط دهه ۱۹۹۰ تحرک تازه ای به حوزه مدیریت دانش بخشید. شبکه بین‌المللی مدیریت دانش در اروپا[۱۰]، مجمع مدیریت دانش ایالات متحده آمریکا[۱۱] فعالیت های خود را در شبکه اینترنت گسترش دادند. در سال ۱۹۹۵ ، اتحادیه اروپا طی برنامه ای به نام اسپریت[۱۲] بودجه قابل ملاحظه ای را برای اجرای طر حهای مدیریت دانش اختصاص داد.
به تدریج شرکت های بزرگی از جمله شرکت های نفتی مانند شرکت بریتیش پترولیوم (BP)؛ شرکت شل (Shell)؛ توتال فرانسه (Total) و… به شکل تجاری وارد عرصه مدیریت دانش شدند (تولایی و دیگران، ۱۳۸۸). بر اساس مطالعاتی که آقای دکتر اخگر (استاد دانشگاه شفیلد انگلیس و مشاور مدیریت دانش مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وزارت نفت) انجام داده است؛ ۲۴ شرکت اول نفتی دنیا از سال ۱۹۹۹ میلادی دارای استراتژی های مدون و عملیاتی مدیریت دانش می‌باشند و نظام مدیریت دانش را در شرکت های خود عملیاتی نموده اند. اکنون مدیریت دانش در سال های آغازین قرن ۲۱ برای بسیاری از کشورهای پیشرفته به عنوان نماد رقابت و عامل دستیابی به قدرت و توسعه است. شرکت های بزرگ اروپایی از سال ۲۰۰۰ به بعد حدود ۵۵ درصد درآمد خود را به مدیریت دانش اختصاص داده‌اند. همچنین بر اساس گزارش های منتشر شده جهانی؛ در حال حاضر تمام شرکت های برتر در فهرست Fortune 500 دارای سیستم مدیریت دانش در شرکت خود می‌باشند.
موضوع شبکه های دانش و شبکه سازی ارتباطات بین افراد و پایگاه های سازمانی و بین سازمانی بر اساس دانش از دستاوردها و مباحث نوین کاربردی موضوع مدیریت دانش می‌باشد.
بر اساس مطالعات اولیه محقق و جستجو در بانک های اطلاعاتی اینترنتی شامل کتابخانه ملی ایران (nlai.ir)، خانه کتاب (ketab.ir)، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (irandoc.ac.ir)، مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی کشور (sid.ir)، بانک اطلاعات نشریات کشور (Magiran.com) و…، به طور کلی در خصوص مدیریت دانش و به اشتراک گذاری دانش تحقیقات نسبتاً زیادی انجام شده است؛ اما موضوع شبکه های دانش در داخل کشور پیشینه ای ندارد.
همچنین مهمترین مطالعات خارجی انجام شده در خصوص موضوع تحقیق عبارتند از:
- Dantas, Eva (2006), The development of knowledge networks in latecomer innovation systems: the case of PETROBRAS in the Brazilian offshore oil industry, Thesis (Ph.D.), University of Sussex, UK.
این تحقیق در قالب رساله دکتری و با هدف توسعه شبکه های دانش و تاثیر آن بر روی سیستم های نوآوری به صورت مطالعه مورد در بخش صنایع دریایی شرکت ملی نفت برزیل انجام شده است.
- Araos, Agustin Perez (2006), A methodology to support knowledge sharing networks and manufacturing excellence practices in SMEs, Thesis (Ph.D.), The University of Manchester, UK.
این تحقیق نیز در قالب رساله دکتری و با هدف ارائه یک متدولوژی برای پشتیبانی از شبکه های به اشتراک گذاری دانش و تعالی تولید در شرکت های کوچک و متوسط به انجام رسیده است.
- Burditt, Thomas (2008), Field working : exploring knowledge networks in the practice of nature conservation, Thesis (Ph.D.), University of the West of England, Bristol.
این تحقیق هم در قالب رساله دکتری و با هدف طراحی و ارائه شبکه های دانش برای کاربرد در حفاظت از منابع طبیعی انجام شده است.
