یکی از عواملی که سلامت روان والدین کودکان مبتلا به سرطان را دچار چالش می‌کند، نشخوار فکری است. نشخوار فکری یعنی این که فرد به دنبال حالت افسردگی و غمگینی رفتارها و افکاری را نشان می‌دهد که توجه او را به سمت علائم و معنای علائم افسردگی جلب می‌کند . این افراد هنگامی که افسرده می‌شوند به دو شکل به افسردگی پاسخ می‌دهند. حالت اول سبک پاسخ دهی نشخوار فکری است که پاسخی ناکارآمد به افسردگی است که به طولانی شدن و شدت یافتن نشانه های افسردگی می انجامد. حالت دوم سبک منحرف کننده حواس است که پاسخی کارآمد به افسردگی است که باعث کاهش شدت و مدت افسردگی می شود (یوسفی،۱۳۸۸). نشخوارفکری به عملکرد حل مسئله لطمه می زند. عملکرد ضعیف افراد دارای نشخوار فکری بیانگر نقص در مهارت های حل مسئله آن ها است و ناتوانی در استفاده از بازخورد برای تصحیح عملکرد و حفظ راهبرد موجود می‌تواند به دلیل انعطاف ناپذیری شناختی رخ دهد. افراد دارای نشخوار فکری در تغییر شناخت هایشان متناسب با شرایط محیطی مشکل بیشتری دارند. این افراد از نظر ذهنی به یک شیوه و سبک خاص در ارتباط با یک موضوع “می چسبند” (رایس[۲]،هرمانس[۳]، ویلیامز[۴]،دیمیتانر[۵] ،ساب[۶]،پیترز[۷]، الن[۸]،۲۰۰۵؛کاو[۹]،دریتچل[۱۰]،و آستل[۱۱]،۲۰۰۶). نکته مهم آن که افراد دارای نشخوار فکری بدون در نظر گرفتن خلق منفی راه حل های ناموثرتر بیشتری به یاد آوردند (نورن، وایت،دریتچل[۱۲]،۲۰۱۵). از این رو برای یافتن راه حل های بهتر و موثرتر تلاش نمی کنند و در نتیجه راهبردهای حل مسئله آن ها آسیب دیده و در حل مشکل شکست می خورند. مطالعات مختلف از این یافته حمایت کرده‌است که نشخوار فکری به مهارت های حل مسئله فرد آسیب زده و باعث کاهش راهبردهای حل مسئله مؤثر می شود (پاپاجورجیو[۱۳]،۲۰۰۴). والدین کودکان مبتلا به سرطان که خلق افسرده بیشتر و نشخوار فکری بیشتری داشتند، راه حل های مؤثر کمتری گزارش دادند.
با توجه به اینکه مشخص نبود هر یک از عوامل بالا تا چه حد پیش بین سلامت روان والدین هستند، یا تا چه میزان واریانس سلامت روان والدین را تبیین می‌کنند، پژوهش حاضر به منظور دست یابی به این پاسخ انجام شد.
۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
میزان بروز سرطان در کودکان افزایش کمّی داشته است و سالانه در دنیا ۱۶۰ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان و ۹۰ هزار مورد مرگ بر اثر سرطان در کودکان کمتر از ۱۵ سال ثبت می شود، اما متاسفانه در کشور ما از شیوع و بروز سرطان اطلاعات کاملی در دست نیست. میزان بروز سرطان در بین کودکان ایرانی در مناطق جغرافیایی کشور متفاوت است به طوری که برای دختران و پسران به ترتیب ۴۸ تا ۱۲۲ و ۵۱ تا ۱۴۴ مورد در هر یک میلیون نفر گزارش شده است. پیشرفت اساسی در زمینه درمان سرطان طی دهه های اخیر در بیش از ۸۰ درصد کودکان مبتلا به سرطان باعث بقای ۵ سال و بیشتر شده است، با این وجود سرطان بعد از تصادفات دومین عامل مرگ و میر در کودکان کمتر از ۱۵ سال است(اکبری،۱۳۹۳).
حضور یک کودک مبتلا به سرطان در خانواده استرس زیادی بر والدین و فرزندان دیگر وارد می‌کند و می‌تواند سلامت روان آن ها را به مخاطره اندازد. در واقع ابتلا یک فرزند به بیماری سرطان، موجب به وجود آمدن واکنش های هیجانی متفاوتی در خواهر یا برادر سالم وی می شود. این هیجانات شامل حسادت، خشم، ناکامی، احساس گناه، افسردگی و تنهایی می‌باشد (جامعه ی ملی سرطان کودکان،۲۰۰۸). والدینی که کودکان مبتلا به سرطان دارند، تحت فشار شدید قرار دارند و در معرض مشکلات روان شناختی از قبیل اضطراب، افسردگی، استرس می‌باشند (حسینی قمی، ۱۳۹۱).
علاوه بر تنش های عاطفی، خانواده با مسائل متعددی از جمله علایم بیماری، داروها و عوارض جانبی آن ها، فراهم کردن اقدامات غیر دارویی مانند کمک به کودک در جهت کنارآمدن با شرایط جدید روبرو می شود (هانوچ[۱۴]،۱۹۹۹). سرطان باعث گسیختگی در برنامه های زندگی بیمار و یک یک اعضای خانواده از جمله پدر و مادر و دیگر فرزندان شده و کل خانواده را با چالش روبرو می‌کند (اَُزر[۱۵]،۲۰۰۹). یافته ها نشان می‌دهد والدین کودکان مبتلا به سرطان در معرض کاهش سلامت جسمی و روانی مربوط به درک نارضایتی از وضعیت اقتصادی و فقدان سازگاری هستند (لوآ[۱۶]،۲۰۰۶).
والدین به عنوان اولین و مهم ترین مراقبان کودکان سرطانی با مسائل متعددی از جمله مشکلات مالی، خانوادگی و اجتماعی روبرو هستند، از این رو می توان پایین بودن سلامت روان والدین کودکان مبتلا به سرطان را نسبت به سایر اعضاء خانواده توجیه نمود. هزینه های مستقیمی چون تهیه داروها، رژیم غذایی، بستری شدن و رفت و آمد و هزینه های غیر مستقیمی مانند کاهش ساعت کاری و در نتیجه کاهش درآمد، از دست دادن پس انداز و هم چنین از دست دادن فرصت های شغلی به والدین و خانواده تحمیل می شود (بولینگ[۱۷]،۲۰۰۳). با توجه به اینکه سلامت روان کودک مبتلا به سرطان در گرو سلامت روان والدین است، حمایت های روانی – اجتماعی همه جانبه از والدین در جهت مراقبت بهتر از کودک ضروری است.
پژوهش حاضر با هدف شناسایی عواملی که با سلامت روان والدین کودکان مبتلا به سرطان رابطه مثبت یا منفی دارند، انجام شد. یافته های پژوهش حاضر می‌تواند جهت تدوین مداخلاتی به منظور افزایش سلامت روان والدین کودکان مبتلا به سرطان مورد استفاده قرار گیرد.
۱-۴ اهداف پژوهش
هدف کلی
تعیین رابطه مقابله های مذهبی،سبک های حل مسئله و نشخوار فکری با سلامت روان والدین کودکان مبتلا به سرطان.
اهداف اختصاصی
تعیین رابطه مقابله مذهبی، نشخوار فکری، حل مسئله با افسردگی والدین کودکان مبتلا به سرطان.
