در ادامه هزینه سرمایه و تعریف آن توضیح داده شد. کاربردهای هزینه سرمایه بیان شد. روش‌ها و نحوه محاسبه هزینه سرمایه آورده شد. در این پژوهش از مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای برای محاسبه هزینه سرمایه استفاده شده است.
در نهایت پیشینه تحقیق آورده شد. نخست پیشینه های داخلی مرتبط با موضوع تحقیق که شامل دوازده تحقیق مشابه با تحقیق حاضر بود ، بیان شد.
بعد از آن تعداد نه تحقیق خارجی انجام شده در مورد هزینه سرمایه شرکت‌ها ونتایج آن ها آورده شده است.
مراحل انجام پژوهش
مقدمه
بررسی و تحلیل نقادانه شیوه های خاص تطبیق عام تئوری در هر یک از فنون ویژه علمی، وظیفه شاخه ای از فلسفه علم است که «روش شناسی» خوانده می شود. وجود روش خاص برای هر فن، و حتی بودن روش های مختلفی در ادوار مختلف تاریخ یک فن، در این تلقی از روش شناسی می گنجد. دستیابی به هدف های علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود، مگر زمانی که با روش شناسی[۱۲] درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می‌یابد نه موضوع تحقیق (خاکی، ۱۳۸۹).
در تحقیق حاضر تاثیررابطه بین ساختار بازار و هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار بیان می شود.
تدوین فرضیه های تحقیق
بیان مسئله تنها به صورت کلی پژوهش را هدایت می‌کند و تمام اطلاعات ویژه پژوهشی را ندارد. از طرف دیگر در صورتی که کلیه اطلاعات پژوهشی را در مسئله مطرح کنیم مسئله به گونه ای بزرگ می شود که تدبیر و هدایت آن امکان پذیر نیست. بنابرین مسئله هرگز به صورت علمی حل نخواهد شد مگر اینکه به فرضیه یا فرضیه هایی تبدیل شود (خاکی، ۱۳۸۹).
در پژوهش حاضر یک فرضیه تدوین گردیده است که به شرح ذیل می‌باشد:
بین ساختار بازار و هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار رابطه وجود دارد.
جامعه آماری، قلمرو مکانی و زمانی تحقیق
جامعه آماری کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را در بر می‌گیرد. روش نمونه گیری در این تحقیق حذفی سیستماتیک است. نمونه آماری این تحقیق بر اساس ضوایط زیر انتخاب شده است:
-
- شرکت های نمونه مورد بررسی جزء شرکت های مالی و سرمایه گذاری نباشند.
-
- پایان سال مالی شرکت های مورد بررسی منتهی به پایان اسفند باشد.
-
- شرکت های نمونه در طی دوره تحقیق سال مالی خود را تغییر نداده باشند.
- تمامی اطلاعات مورد نیاز شرکت های نمونه مورد بررسی در دسترس باشد.
قلمرو زمانی تحقیق از ابتدای سال ۱۳۸۸ تا پایان سال ۱۳۹۲ را شامل می شود و قلمرو مکانی، بورس اوراق بهادار تهران است که بر این اساس داده های مورد نیاز از گزارش های فشرده سازمان بورس اوراق بهادار استخراج و دسته بندی شده است. بر این اساس تعداد ۹۲ شرکت دارای شرایط بالا بودند که به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند.
روش جمع آوری منابع و اطلاعات
داده ها و اطلاعات مورد نیاز از منابع متعدد و به روش های زیر استخراج، گردآوری و طبقه بندی گردیده و در بخش های مربوطه مورد استفاده قرار گرفته است:
الف) منابع کتابخانه ای: برای تدوین فصل دوم شامل بررسی مفاهیم نظری، مرور نتایج تحقیقات پیشین در زمینه ساختار بازار و هزینه سرمایه و نیز معرفی مدل های مفهومی و آماری مورد استفاده در این زمینه، اطلاعات مندرج در اسناد و مدارک در دسترس شامل کتابها، مقاله ها، پایان نامه های مرتبط با موضوع و اینترنت استفاده شده است.
ب) سامانه اطلاع رسانی و معاملاتی بورس: داده های مورد نیاز برای محاسبه متغیرهای مرتبط با بازار سهام با بهره گرفتن از نرم افزار بورس (ره آورد نوین) استخراج گردیده است.
ج) نرم افزارهای آماری و اقتصاد سنجی: در مرحله جمع آوری و طبقه بندی و پردازش اولیه داده ها از نرم افزار Excel استفاده شده است. در این مرحله داده های مرتبط با بازار سهام که از نرم افزار اطلاع رسانی و معاملاتی بورس استخراج گردیده، مستقیما وارد اکسل شده است. پس از انجام طبقه بندی های مناسب بر روی داده ها و انجام محاسبات و پردازش اولیه، اطلاعات خروجی با بهره گرفتن از نرم افزارهای EViews 6 برای اجرای مدل و آزمون فرضیات مورد استفاده قرار گرفته است.
متغیرهای پژوهش
با توجه به تجربیات مطالعات دیگران در چارچوب فرضیات تحقیق سه گروه متغیر اساسی تحقیق شامل متغیرهای مستقل، وابسته و کنترلی که برای مدل سازی و آزمون فرضیات به کار گرفته شده است، معرفی می‌گردد.
متغیرهای مستقل
در این پژوهش متغیر مستقل، شاخص هرفیندال است که برای اندازه گیری ساختار بازار از آن استفاده می شود.
۳-۵-۱-۱شاخص هرفیندال
شاخص هرفیندال – هرشمن شاخص مناسبی برای اندازه گیری ساختار بازار۵۵
است چون از اطلاعات تمام بنگاه های شاغل در بازار استفاده می‌کند. این شاخص به صورت زیر محاسبه می شود:
(۳-۱)
(۳-۲)
در این فرمول، n تعداد بنگاه‌های موجود در بازار و S سهم بنگاه‌ها از کل اندازه بازار است. در شاخص فوق، تعداد بنگاه‌ها (x) و اندازه سهم‌های نسبی آن ها (xi) در محاسبه مدنظر قرار می‌گیرد. اگر تعداد بی‌شماری بنگاه با اندازه های نسبی یکسان در بازار باشند، شاخص هرفیندال بسیار کوچک و نزدیک به صفر خواهد بود و اگر تعداد کمی بنگاه و با اندازه های نسبی نابرابر در بازار وجود داشته باشند، این شاخص نزدیک به یک خواهد بود (هرفیندال، ۱۹۵۹).
متغیرهای وابسته
در این پژوهش متغیر وابسته، هزینه سرمایه می‌باشد.
۳-۵-۲-۱هزینه سرمایه
عبارت است از حداقل نرخ بازدهی که شرکت باید به دست بیاورد تا بازده مورد انتظار سرمایه گذاران در شرکت تامین شود. برای اندازه گیری هزینه سرمایه (حداقل بازده مورد انتظار) از مدل CAPM (مدل قیمت گذاری دارایی سرمایه ای) استفاده می‌کنیم که فرمول آن به شرح زیر است :
(۳-۳) K = Rf + ( Rm – Rf ) βi
Rf : نرخ بازده بدون ریسک.
Rm : نرخ بازده مورد انتظار از بازار می‌باشد که از رابطه زیر به دست می‌آید :
(۳-۴) Rm =
βi : شاخص ریسک سیستماتیک می‌باشد که بیانگر حساسیت نوسانات بازده ی اوراق بهادار در ازای نوسانات بازده ی پرتفوی بازار است و از رابطه زیر به دست می‌آید:
(۳-۵) β =
متغیرهای کنترلی
در پژوهش حاضر متغیرهای کنترلی، اندازه شرکت، نرخ رشد دارایی، نرخ بازده دارایی ها، نسبت ارزش دفتری و اهرم مالی می‌باشند.
۳-۵-۳-۱ اندازه شرکت
برای محاسبه اندازه شرکت روش های گوناگونی وجود دارد. در این پژوهش برای محاسبه ی اندازه ی شرکت از لگاریتم طبیعی ارزش بازار سهام شرکت در پایان دوره استفاده شده است.
استفاده از لگاریتم طبیعی باعث می شود تا ضرایب احتمالی این متغیرها در مدل، تحت تاثیر اثرات مقیاس های بزرگ قرار نگیرد (مشکی، ۱۳۹۰).
۳-۵-۳-۲ اهرم مالی
