صنایع دستی« مصرفی» : معمولا به آن دسته از محصولاتی اطلاق می شود که دارای ارزش هنری بسیار ناچیز بوده ولی جنبه‌های مصرفی قوی دارد مثل انواع سفال و سرامیک، انواع بافتنی ها، لباسهای محلی و مصنوعات حصیری و. . (یاوری،۱۳۸۹).

کالاهای کاربردی: اقلامی هستند که در کارگاه ها و یا کارخانه های کوچک که محصولات دست ساز را به صورت انبوه تولید می‌کنند، محصولاتی نظیر سفال، کاشی و یا لوازم منزل به منظور ارائه به بازار ملی و یا صادرات و گردشگران.

هنر سنتی و یا صنایع دستی قومی: این دسته از محصولات به دلیل علاقه به فرهنگ و با کیفیت بالا تولید و به بازار محلی و گردشگران عرضه می شود. این محصولات توسط فروشگاه های زنجیره ای کوچک و فروشگاه های مستقل خرده فروشی به فروش می‌رسند.

محصولات طراحان: محصولاتی هستند که بر پایه صنایع دستی محلی است اما با توجه به روند مد در بازار صادرات توسط خارجی ها دوباره طراحی می شود. این محصولات توسط فروشگاه های متخصص در این زمینه فروخته می شود.

سوغاتی ها: محصولات نسبتا ارزان و یا صنایع دستی سنتی ساده شده ای هستند که برای فروش در خرده فروشی های محلی و یا از طریق آژانس های توسعه بین‌المللی به معرض فروش گذاشته می شود. سوغاتی ها توسط فروشگاه های عرضه سوغاتی و یا در مناطق تفریگاهی و استراحتگاه ها به بازار گردشگران و علاقه مندان فروخته می شود (ضرغام،۱۳۸۵).

۱۰-۱-۲- مصرف کنندگان صنایع دستی

بر اساس طبقه بندی های ارائه شده از صنایع دستی می توان مشتریان و مصرف کنندگان صنایع دستی را به موارد زیر طبقه بندی کرد. جدول زیر مشتریان اصلی صنایع دستی را بر اساس طبقه بندی ذکر شده از صنایع دستی نشان می‌دهد. با توجه ‌به این دسته بندی ها می توان نتیجه گرفت که گردشگران به عنوان بازار اصلی صنایع دستی مطرح می‌باشند.

جدول ۲-۲- انواع مصرف کنندگان و مشتریان بر اساس طبقه بندی صنایع دستی

بازار انواع صنایع دستی

گردشگران

بین‌المللی

گردشگران داخلی

بازار محلی

موزه داران خصوصی و عمومی

صنایع دستی سنتی زیبا

صنایع دستی ساخته صنعتگران

صنایع دستی تجاری

صنایع دستی انبوه

بازار

صنایع دستی

گردشگران

بین الملل

گردشگران داخلی

بازار محلی

صادرات از طریق گمرک

کالاهای کاربردی

هنر سنتی یا صنایع دستی قومی

محصولات طراحان

سوغاتی ها

ادامه جدول ۲-۲- انواع مصرف کنندگان و مشتریان بر اساس طبقه بندی صنایع دستی

۱۱-۱-۲- رفتار خرید صنایع دستی گردشگران

برای گردشگران امروزی ، گردشگری و خرید دو فعالیت جدا نشدنی محسوب می‌شوند. در حقیقت خرید به عنوان یکی از جوانب مهم گردشگری مطرح است (لا و آو،۲۰۰۰)^[۲۵]. همچنین خرید به عنوان انگیزه ای برای بسیاری از مسافران امروزی محسوب می شود (تیموتی،۲۰۰۵).^[۲۶] بسیاری از محققان از جمله کنت، شاک و اسنو(۱۹۸۳) مدعی هستند که گردشگران میزان پول بیشتری برای خرید به نسبت اقامت و غذا خرج می‌کنند. دیگر محققان همچنین بیان می‌کنند که بدون فعالیت خرید تجربه سفر کامل نخواهد بود. گزارش منتشره از سوی انجمن صنعت سفر آمریکا(TIA) در سال ۲۰۰۱ مشخصا بیان می‌کند که در میان فعالیت های مختلفی که گردشگران آمریکایی در سفر انجام می‌دهند، خرید رایجترین فعالیت مورد علاقه آن ها‌ است. بر طبق گزارش دیگری از این انجمن در سال ۲۰۰۸ گردشگران به میزان یک سوم از کل هزینه های گردشگری خود را به خرید اختصاص می‌دهند. محققان معتقدند تجربه مثبت خرید می‌تواند منجر به ایجاد تصویر مناسب و مثبت از مقصد شده و مزایای اقتصادی فراوانی همچون ایجاد اشتغال و درآمد برای مقصد به ارمغان آورد (لی و همکاران،۲۰۰۸).

بیش از ۶۰درصد از گردشگران داخلی و ۸۵درصد گردشگران بین‌المللی در فعالیت خرید مشارکت می‌کنند. ‌در مورد گردشگران بین‌المللی خرید ۵۰ درصد هزینه های آنان را در مقصد تشکیل می‌دهد. خرید در حین گذران تعطیلات یکی از مهمترین فعالیت های برنامه ریزی شده گردشگران قبل از سفر است (اوه، ۲۰۰۷) ^[۲۷] .

ارتقای خرید گردشگری برای مقاصد بسیار مهم است زیرا یکی از بهترین روش هایی است که می‌تواند سود اقتصادی را در جوامع محلی افزایش دهد (سازمان جهانی جهانگردی،۲۰۰۲). همچنین در این زمینه باید توجه داشت که ترجیحات خرید گردشگران با توجه به خصوصیات هر گردشگر از قبیل سن، جنس، تحصیلات ، درآمد و تجربه گذشته سفر و همچنین ملیت و دلایل بازدید از مقصد متفاوت است (هیلی ،۲۰۰۹)^[۲۸].

افراد در هنگام گذران تعطیلات به روشی کاملا متفاوت از الگوی روزمره زندگی شان رفتار کرده و خرید می‌کنند. بسیاری از خریداران غیر مشتاق در زندگی روزمره مقدار قابل ملاحظه ای از زمان و پول خود را صرف خرید در مسافرت می‌کنند (مورفی و همکاران،۲۰۰۳).

خرید برای گردشگران راهی به منظور تجربه فرهنگ محلی و تعامل با مردم مقصد نیز محسوب می شود. گردشگران کالاهایی را که در طول سفرشان خریداری کرده‌اند به دلایل مختلف اجتماعی و روانشناختی خریداری کرده و مصرف می‌کنند. خرید گردشگری یک نوع گذران اوقات فراغت همراه با لذت است که نسبت به خرید معمولی مجموعه ای متفاوت از انگیزه ها را در بر می‌گیرد. خرید که زمانی جزء کارهای روزمره خسته کننده به حساب می‌آمد تبدیل به یک فعالیت لذت بخش در سفرهای تعطیلاتی شده است در نتیجه افراد در هنگام خرید در سفرها رفتارها و روش های هزینه کرد متفاوتی را به نمایش می‌گذارد. دلیل دیگر این است که خرید روشی برای کشف و جستجوی مکان ها و تجربیات متفاوت است. هدف از سفر می‌تواند قویا بر انگیزه های خرید افراد و رفتار آن ها به عنوان گردشگر تاثیر بگذارد (یوکسل،۲۰۰۷)^[۲۹].

مطالعات در خصوص خرید سوغات و صنایع دستی توسط گردشگران را می توان به دو گروه تقسیم کرد؛ در یک سو ، محققان بر دیدگاه گردشگران از سوغات ( سوانسون،۲۰۰۴)^[۳۰]، معانی نمادین سوغات و صنایع دستی برای گردشگران (گوردون،^[۳۱]۱۹۸۶؛لیترال،۱۹۹۰؛ شنهاو-کلر^[۳۲]،۱۹۹۳)، رابطه میان انتخاب محصول و سبک های گردشگری (گرابورن،۱۹۸۹؛ لیترال و همکاران،۱۹۹۴)، درک تجربه خرید سوغات و صنایع دستی ،تمایل به خرید محصولی خاص (کیم و لیترال^[۳۳] ،۲۰۰۱؛یو و لیترال^[۳۴]،۲۰۰۳) تمرکز کرده‌اند. در سوی دیگر شماری از مطالعات بر گونه شناسی گردشگران و دسته بندی آنان و مصرف آن ها به صورت بخش های معنی دار پرداخته‌اند( اندرسون و لیترال^[۳۵]،۱۹۹۶؛ کینلی و همکاران ^[۳۶]،۲۰۰۴ ؛ماسکاردو^[۳۷]،۲۰۰۴). به دلیل اهمیت گونه های گردشگری در خرید صنایع دستی و معیارهای انتخاب صنایع دستی توسط گردشگران به برخی از تحقیقات صورت گرفته در این زمینه خواهیم پرداخت.

۱-۱۱-۱-۲- گونه شناسی خریداران