۲-۴-۳-تعریف چرخه تجاری :
طیب نیا و قاسمی (۱۳۸۹) چرخه های تجاری را عموماً به دو روش تعریف می‌کنند : «چرخه ی کلاسیک» که به پستی ها و بلندی ها در سطح سری ها اشاره دارد و «چرخه ی رشد» که به پستی ها و بلندی ها در سطح سری ها اشاره دارد. چرخه های رشد ، برای تحلیل چرخه های تجاری در کشور هایی که همانند ایران رکود ها و رونق های شدیدی در نرخ های رشد خود تجربه کرده‌اند ، بسیار مفیدند.
۲-۴-۴-تعریف دیگر چرخه تجاری :
هادیان و هاشم پور تعریفی علمی از ادوار تجاری ، به صورت زیر ارائه داده‌اند :
“ادوار تجاری نوعی نوسانات با قاعده و منظم در فعالیت های کلان اقتصادی کشور هستند که عمدتاًً به وسیله بنگاه های تجاری سازماندهی می‌شوند . یک چرخه با یک دوره رونق اقتصادی که همزمان در فعالیت های متعدد اقتصادی رخ می‌دهد؛ شروع و به دوره رکود و انقباض منتهی می شود. این سلسله از تغییرات بارها و بارها تکرار می‌شوند؛ ولی حالت منظم دوره ای ندارند. به عبارتی، مدت زمان ادوار تجاری ممکن است از یک سال تا ۱۰ الی ۱۲ سال متغیر باشد. این چرخه قابل تقسیم به دوره های کوتاه تری نیست. “
در این تعریف چهار نکته اساسی دیده می‌شوند که عبارتند از :
- این نوسان ها در فعالیت های عمده اقتصادی رخ داده که تنها مربوط به تولید ملی نمی شود ، بلکه برخی متغییر های دیگر ، نظیر : اشتغال ، سطح قیمت ها و متغییرهای بازار مالی با اهمیت تلقی می‌شوند.
ادوار تجاری به بخش های خاصی از اقتصاد یا تعدادی مشخص از متغییر ها بستگی ندارد ، بلکه رونق و رکود در زمان واحد در بسیاری از فعالیت های اقتصادی به طور همزمان مطرح می‌شوند. به این خصوصیت هم حرکتی می‌گویند .
زمانی را که یک دوره تجاری طی می‌کند ، می‌تواند از یک سال تا بیش از ده سال متغییر باشد ، اما نکته قابل تأمل آن است که وقتی رکود شروع شد ، اقتصاد تمایل به عملکرد انقباض از خود نشان می‌دهد و این وضعیت برای یک سال یا بیشتر ادامه می‌یابد.
الگوی رکود و رونق پیوسته تکرار می‌شوند، اما الگویی متناوب پدید نمی آورند؛ بدین معنی که گسترش و مدت نوسان ها همواره برابر نیستند و دنباله رونق و رکود و بارها در اقتصاد مشاهده می‌شوند.( خدامی پور و همکاران ، ۱۳۹۱، ۷۴ )
۲-۴-۵-اقتصاد ایران و دوره های رونق و رکود در دهه ۸۰ :
جهت قضاوت در مورد حاکمیت شرایط رکود یا رونق در اقتصاد ایران باید به این نکته مهم توجه داشت که شرایط یک کشور در حال توسعه مانند ایران کاملا متفاوت از اقتصادهای پیشرفته است. در حالی که ثبت نرخ رشد اقتصادی در حد سه درصد می‌تواند حکایت از رونق بالای اقتصادی در کشوری مانند آمریکا باشد، اما در کشور ایران با توجه به میانگین رشد اقتصادی و این که ایران یک کشور در حال توسعه است، به وضوح بیانگر رکود اقتصادی است. روند نرخ رشد اقتصاد کشور در دهه اخیر در نمودار نشان داده شده است. میانگین نرخ رشد اقتصادی ایران در دهه اخیر حدود ۲/۵درصد بوده است. وضعیت نیمه اول دهه ۸۰ با ثبت نرخ رشد اقتصادی ۶/۶ درصد به صورت میانگین، به روشنی حکایت از دوران رونق تولید دارد. اما شرایط از سال ۱۳۸۶ به بعد به کلی متفاوت بوده است. در سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷، نرخ رشد اقتصادی طی یک روند نزولی حتی به کمتر از یک درصد نیز رسیده است که حکایت از رکود شدید اقتصادی در سال ۱۳۸۷ دارد. شرایط در سال ۱۳۸۸ با ثبت نرخ رشد اقتصادی سه درصد رو به بهبود بوده است. در سال ۱۳۸۹ اقتصاد ایران با ثبت نرخ رشد ۸/۵ درصد برای ورود به دوره رونق اقتصادی تلاش کرده‌است، اما بهبود رشد اقتصادی پس از آن متوقف شده و در سال ۱۳۹۰ نرخ رشد اقتصادی مجددا به ۲/۳ درصد کاهش یافته است که بیانگر تداوم حاکمیت شرایط رکودی است. برای سال ۱۳۹۱ نیز هنوز آمار رسمی منتشر نشده است(زمانزاده،۱۳۹۲).
بر این اساس چرخه های تجاری در دهه ۸۰ در ایران شامل ۵ دوره ۲ ساله می‌باشد که سال های ۸۲ و ۸۳ دوره رونق،سال های ۸۴ و ۸۵ دوره رونق،سال های ۸۶ و۸۷ دوره رکود،سال های ۸۸ و ۸۹ دوره رونق وسال های۹۰ و ۹۱ دوره رکود در نظر گرفته شده است .
۲-۴-۶-اصول چرخه ها
موثرترین کتاب درباره چرخه ها توسط ادوارد ووی[۲۶] یکی از پیشگامان تحلیل چرخه ، همراه با اوجی ماندینو [۲۷]به نام چرخه ها ، نیروهای شگفت انگیز آغازگر رخداد ها نوشته شده است. از میان چرخه های صد ساله و گاهاً هزار ساله هزاران چرخه مجزا از هم تفکیک شده اند . مثلا چرخه فراوانی ماهی قزل آلا در دریای آتلانتیک [۲۸]۹۶ ساله است و چرخه جنگ های بین‌المللی از سال ۱۴۱۵ تا ۱۹۳۰ حدود۲۰ ، ۲۲ سال می‌باشد میانگین چرخه خورشید گرفتگی از سال ۱۵۲۷ نزدیک ۱۱ سال است .چرخه های اقتصادی متعددی شامل چرخه ۱۸٫۳۳ سال در رونق بازار مسکن و ۹٫۲ سال در بازار سرمایه وجود دارد.
چهار اصل از مهمترین زیر بنایی چرخه، حاصل جمع، هماهنگی، همزمانی و تناسب می‌باشد. اصل حاصل جمع به این معنا است که حرکت قیمت، حاصل جمع تمام چرخه های فعال است. از دید نظریه ی چرخه، الگوهای قیمتی از برهم کنش دو یا چند چرخه تشکیل می شود. اصل حاصل جمع بینش خوبی در مورد منطق پیش‌بینی چرخه ای به ما می‌دهد.
اصل هارمونی به سادگی بیان می‌کند که موج های مجاور معمولا با اعداد کوچک رند به یکدیگر مربوط هستند. معمولا این عدد دو می‌باشد.
اصل همزبانی اشاره دارد به تمایل شدید موج های دارای طول یکسان برای رسیدن به کف (نقطه ی پایینی یا حفره) به صورت همزمان.
اصل تغییر پذیری و صوری بودن اسمی بودن:
دو اصل دیگر مربوط به چرخه وجود دارد که رفتار آن را به صورت عمومی تری توضیح می‌دهد، اصول تغییر پذیری و صوری بودن (اسمی بودن) نام دارند.
۲-۴-۷-چگونه چرخه ها را مجزا کنیم :
در بررسی چرخه ها مؤثر بر بازار لازم است ابتدا هر چرخه را مجزا کنیم . راه های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد . ساده ترین آن مشاهده ظاهری است. برای مثال در بررسی نمودار میله ای روزانه تشخیص نقاط سقف و کف به سادگی امکان پذیر است با محاسبه ی میانگین دوره زمانی بین سقف و کف های چرخه ای می توان متوسط طول دوره را تعیین کرد.
۲-۴-۸-طبقه بندی چرخه ها:
طبقه بندی عمومی چرخه ها به این صورت است: چرخه های بلند مدت (دو یا چند ساله) چرخه های فصلی (یکساله) چرخه های ابتدایی یا متوسط (۹ تا ۲۶ هفته)و چرخه های معاملاتی (۴ هفته)چرخه معاملاتی به دو چرخه آلفا و بتا تقسیم می شود که به طور میانگین هر کدام دارای طول دوره ی ۲ هفته ای هستند.
